رقابت، نظام جدیدی از ارزیابی دانشگاهها را ایجاد کرده که به رتبه بندی دانشگاهها معروف است؛ رتبه بندی به معنای شناخت جایگاه یک مؤسسه در مقایسه با سایر مؤسسه ها بر پایه اندازه گیری ترکیبی از معیارها و شاخص هاست که در نهایت فهرستی از اسامی دانشگاهها و مؤسسات به صورت رتبه بندی شده ارائه می شود. امروزه، رتبه بندی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی، جزئی جدایی ناپذیر از نظامهای آموزش عالی محسوب می شود؛ زیرا تنها با پایش هدفمند، ساختاریافته و دقیق عملکرد آنها می توان به ارتقای مداوم کیفیت دست یافت. بنابراین می توان با طراحی دقیق و همه جانبه شاخص های عملکردی، به رتبه بندی این مؤسسات پرداخت و یا ایجاد یک محیط رقابتی، پیشرفت سریع و دستیابی به اهداف آموزش عالی را تسهیل نمود. آشنایی با نظامهای رتبه بندی و شاخص های آنها از ضروریات اجتناب ناپذیر در تدوین برنامه راهبردی دانشگاهها است.
ایده اولیه رتبه بندی دانشگاهها و مراکز آموزش عالی جهان توسط دانشگاه شانگهای جیاتانگ در سال ۱۹۹۸ پایه گذاری گردید. طرح این ایده در پاسخ به دغدغه رئیس جمهور وقت چین بود که تأکید داشت تعدادی از دانشگاههای چین بایستی در سطح بین المللی فعال باشند و در شمار دانشگاههای برتر جهان محسوب شوند؛ بنابراین در راستای دستیابی به هدف فوق، سیاستگذاران چینی تصمیم گرفتند ابتدا مدلی برای رتبه بندی دانشگاههای جهان طراحی نمایند و سپس با بهره گیری از نتایج آن؛ نخست جایگاه دانشگاههای چین در مقایسه با سایر دانشگاههای جهان مشخص شود، دوم نقاط قوت و ضعف دانشگاههای چین براساس نتایج حاصل شناسایی شود و در نهایت برای بهبود وضعیت و ارتقاء جایگاه دانشگاههای چین در رتبه بندی جهانی اقدامهای لازم تدوین گردد. از این رو طی پروژه ای به دانشگاه شانگهای جیاتانگ مأموریت داده شد دانشگاههای جهان را رتبه بندی کند و جایگاه دانشگاههای چینی را در سطح جهانی مشخص نماید. در واقع هدف این رتبه بندی، اندازه گیری فاصله و شکاف دانشگاههای چین و دانشگاههای برتر دنیا و همچنین برنامه ریزی در جهت کاهش فاصله و بهبود کیفیت دانشگاههای چینی و ارتقاء جایگاه آنها در سطح بین المللی بود. سرانجام نتایج رتبه بندی دانشگاههای جهان توسط نظام رتبه بندی دانشگاه شانگهای که به رتبه بندی علمی دانشگاههای جهان شهرت یافت، برای اولین بار در سال ۲۰۰۳ ، در سطح بین المللی منتشر گردید و از آن سال به بعد به طور سالانه به روز می شود.
امروزه نظامهای رتبه بندی مختلفی در دنیا مورد استفاده قرار می گیرند و سازمانها و مؤسسات گوناگونی به صورت خاص یا به عنوان یکی از فعالیتهایشان به این امر مشغول هستند. رتبه بندی دانشگاهها بر اساس معیارها و شاخصهای مختلفی انجام می شود. از جمله آنها می توان به معیارهای پژوهشی، آموزشی، وجهه بین المللی، تسهیلات، امکانات و فعالیتهای اجتماعی، اقتصادی اشاره کرد. دانشگاههایی که در این رتبه بندی قرار می گیرند، مشخصات و شاخصهای لازم برای رشد و پیشرفت کشور را دارند. اهداف نظامهای رتبه بندی را می توان به صورت ذیل جمع بندی نمود:
- - کمک به افزایش آگاهی دانشجویان برای مقایسه مؤسسه های با کیفیت در سراسر جهان و گزینش مؤسسه مناسب برای تحصیل
- - افزایش انگیزه رقابت سالم میان مؤسسات آموزش عالی
- - سهولت در تمایز بخشی بیشتر میان انواع مختلف مؤسسات، برنامه های آموزشی و انواع رشته های تحصیلی
- - تبیین جایگاه تولید علم در میان مؤسسات آموزش عالی و ترسیم نقاط قوت و ضعف آنها درحوزه های موضوعی مختلف
در ادامه مهمترین نظام های رتبه بندی دانشگاه ها معرفی شده اند:
| آدرس اینترنتی | لل | لوگو | لل | نام موسسه | لل | ردیف |
| www.topuniversities.com | sdff |  |
dfds | QS WUR | 1 | |
| www.timeshighereducation.com |  |
THE WUR | 2 | |||
| www.shangairanking.com |  |
ARWU | 3 | |||
| www.urapcenter.org |  |
URAP | 4 | |||
| www.scimagojr.com |  |
SCIMAGO | 5 | |||
| www.leidenranking.com |  |
CWTS | 6 | |||
| www.usnews.com |  |
U.S.News | 7 | |||
| roundranking.com |  |
RUR | 8 | |||
| www.isc.ac |  |
ISC | 9 | |||
| www.webometrics.info |  |
Webometrics | 10 | |||
| www.umultirank.org |  |
U-Multirank | 11 | |||
| greenmetric.ui.ac.id |  |
Green Metrics | 12 |
